Dit is het vierde en laatste deel van een serie waarin Klaas Brasser, oud-werknemer van Verkade en vrijwilliger bij de Verkade Experience vertelt over de beroemde Zaanse fabriek.
De serie begint met ‘Ook de machines moesten er goed uitzien bij Verkade.‘
‘In de begintijd was het heel moeilijk voor de broodfabriek. Plaatselijke bakkers zagen hun klandizie teruglopen en zij verspreidden geruchten dat het brood van de fabriek slecht was.’ Ze probeerden het bedrijf zwart te maken door te suggereren dat er steentjes in het meel zaten. Maar juist in de fabriek werd het meel gezeefd, waardoor er een constante kwaliteit kon worden geleverd, wat bij de bakkers niet het geval was.
‘Ondanks de tegenwerking zette het bedrijf door. Het was gebruikelijk om naast het broodbakken ook andere producten te maken. Met de warmte bij het opstarten van de oven en wanneer deze na gebruik afkoelde kon je met de lage temperaturen ontbijtkoek en beschuit maken. Brood kun je alleen in de nacht bakken, het voordeel was dat je de andere producten ook overdag kon maken. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam er via de blokkades geen granen en biscuits meer vanuit Engeland. Omdat ze nog wel wat meel hadden, zijn ze vanaf 1910 biscuit gaan maken, die oorspronkelijk alleen in Engeland werd gemaakt. Ze gebruikten daarvoor waarschijnlijk het recept van Engelse bakkers. Ik vermoed dat ze met de Mariabiscuit zijn begonnen. Deze wordt nog steeds internationaal verkocht, soms onder een ander naam, maar altijd in dezelfde vorm.’
Chocolademakers
‘Tijdens de Eerste Wereldoorlog was er wel voldoende suiker, omdat dit in Nederland werd gemaakt. Ze gingen daarom suikerwerk maken, fondant, toffees en bonbons. Voor het binnenwerk gebruikten ze suiker en vetten, de chocolade om er overheen te gieten kochten ze van een firma in Westzaan. Bij Verkade gold dat wanneer je een goed product wilde leveren de kwaliteit goed moest zijn. Daar hoorde ook iets hogere prijzen bij. Toen ze steeds meer chocolade moesten inkopen, besloten ze het zelf vanaf 1918 in hun eigen chocoladefabriek te maken. Zo hadden ze de kwaliteit in eigen hand. Ze groeiden uit tot de bekendste chocolademakers van Nederland. Bij de koekfabriek werden stukken aangebouwd voor de chocoladefabriek.’
In 1918 bestond het bedrijf Verkade naast de broodfabriek ook uit een waxinefabriek, een biscuitfabriek, en een chocoladefabriek. Er werden fraaie fabrieksgebouwen neergezet, ontworpen door gerenommeerde architecten, waar mensen graag werkten.
‘In 1919 werd bij wet nachtarbeid verboden en voor 10 uur mocht je geen brood verkopen. Toen werd het heel moeilijk, want als je overdag brood bakt dan kun je dat niet in de ochtend vers verkopen. De familie paste zich steeds aan aan de omstandigheden. Ze stopten in 1920 met brood maken en gingen door met ontbijtkoek en beschuit. De ovens werden aangepast om biscuit te maken. In 1924 werd er een aparte biscuitfabriek gebouwd aan de vaart, want de grondstoffen kwamen toentertijd voornamelijk over water.’
Tot zover de historie van de Verkadefabriek. Wil je meer weten? Bezoek dan de Verkade Experience in het Zaans Museum in Zaandam.
Serie Verkade Experience
Ook de machines moeten er goed uitzien bij Verkade
Koek, chocolade en waxine bij Verkade
Waxine, vreemde eend in de Verkadebijt