Humanitas bestaat dit jaar 80 jaar. Op zaterdagmiddag 11 oktober wordt dit vanaf 13.30 uur gevierd in het Zaantheater. Corrie Noom, sinds 2,5 jaar voorzitter van Humanitas Zaanstreek-Waterland, en Adri Stet, sinds 7 jaar portefeuillehouder financiën, blikken terug. Adri schreef speciaal voor het jubileum een boekje over de geschiedenis.
Oorsprong in oorlogstijd
Humanitas werd aan het eind van de Tweede Wereldoorlog opgericht, de eerste bijeenkomst was op 16 februari 1945. In 1943 werden veel bestuurders, professoren en intellectuelen gevangengezet in Kamp Sint Michielsgestel. Socialisten en communisten spraken daar af: na de oorlog wilden ze zich inzetten voor de maatschappij, los van de kerken. De kerken hadden de charitatieve zorg goed georganiseerd, ook de niet-kerkelijken hadden hier behoefte aan. Willem Drees zette kort na de oorlog een commissie op en vroeg de Zaanse burgemeester Joris in ’t Veld om voorzitter te worden. Samen met Faber en Boetje richtte hij eerst de landelijke Humanitas op, drie weken later volgde de afdeling Zaandam.
De chaos na de oorlog was groot: er was weinig werk, een nauwelijks functionerende overheid en veel armoede. Humanitas wilde de samenleving weer op orde brengen, door vrijwilligers in te zetten en mensen te helpen om vooruit te komen.
Kindervakanties en steun aan gezinnen
Een van de eerste initiatieven was het kindervakantiekamp. Jongeren uit Amsterdam, vaak wees of met één ouder, waren door de hongerwinter ernstig vermagerd. Op een boerderij bij Edam werden ze zes weken verzorgd, kregen gezond eten en speelden met leeftijdsgenoten. ‘In die tijd kwamen ze gemiddeld acht pond aan, ze werden “opgevet” zo luidde een krantenartikel uit die tijd,’ vertelt Adri.
In die periode richtten vrijwilligers zich ook op gezinnen van NSB’ers. Zij kwamen terug uit de gevangenis en liepen het risico in isolement te raken. Humanitas-vrijwilligers, speciaal opgeleid, gingen langs voor gesprekken. Het doel was dat ze weer deel gingen uitmaken van de samenleving. Als dat niet zou lukken, dan wist je zeker dat er problemen zouden komen. Dat was een vroege vorm van reclassering.
Daarnaast brachten honderden vrijwilligers namens de gemeente Zaandam financiële steun rond bij gezinnen in nood. Het was een voorloper van de bijstand. ‘Toen later de giro zijn intrede deed, waarschuwden sommigen dat het menselijke contact zou verdwijnen.
Je miste het luisterend oor en de vriendschappelijke band die ontstond,’ aldus Adri.
Gelijkwaardigheid als motto
Het motto van Humanitas is altijd gelijkwaardigheid geweest. Corrie Noom: ‘We willen mensen niet verzorgen, maar een steuntje in de rug geven. Het doel is dat ze zelf weer verder kunnen.’
Bij vriendschappelijk huisbezoek bijvoorbeeld. Een vrijwilliger komt langs bij iemand die eenzaam is en die niet zelf in staat is om contact te leggen buitenshuis. Als het lukt om dan een wandelingetje te maken waarbij we ook het buurthuis aan doen, dan kan dit een stap zijn waarbij iemand vervolgens zelf daar langsgaat. Dat is wat we willen, maar in de praktijk blijkt dit heel moeilijk te zijn’, zegt Corrie.
Hoogte- en dieptepunten
Humanitas kende door de jaren heen duidelijke schommelingen. Tot in de jaren zeventig was de organisatie zeer populair. Daarna nam de welvaart toe en leek er minder behoefte. Maar sinds 2020 is er weer een opleving. Steeds meer mensen lopen vast en zoeken hulp, en er melden zich ook meer vrijwilligers aan. Nieuwe vrijwilligers zijn natuurlijk wel van harte welkom!
De vrijwilligers zetten hun eigen expertise in
Bij Thuisadministratie helpen mensen met een financiële achtergrond of affiniteit daarmee om orde te scheppen in administratie en schulden te voorkomen. Bij Steun bij verlies zijn vaak ervaringsdeskundigen actief, soms ook als opstap naar een eigen praktijk. Bij Levensboek schrijven vrijwilligers die het leuk vinden om te schrijven het levensverhaal van ouderen op. En via Doe mee met taal oefenen nieuwkomers thuis Nederlands met vrijwilligers die vaak uit het onderwijs komen.
Voor de ander én voor jezelf
Vrijwilligerswerk bij Humanitas geeft niet alleen voldoening omdat je een ander helpt. ‘Het doet ook veel voor jezelf,’ benadrukt Corrie. ‘Het is een zinvolle invulling van je tijd. Wanneer de ander zich beter voelt, voel jij dat ook. Je doet het voor mensen die anderen echt nodig hebben. Wanneer de ander een goed gevoel krijgt, dan geldt dat ook voor jou. De waardering die je krijgt, is groot.’
Adri vult aan: ‘Vanaf de oprichting tot nu draait Humanitas op mensen met het hart op de juiste plek. Zij maken al 80 jaar het verschil.’
Feest in het Zaantheater
Op zaterdagmiddag 11 oktober wordt dit jubileum groots gevierd in het Zaantheater. Er is ruimte voor herinneringen, maar vooral ook om vooruit te kijken. Waarbij vrijwilligers essentieel zijn! Want vrijwilligers zijn zeer nodig, in de Zaanstreek en in de rest van Nederland.
Hans Luiten geeft op 11 oktober een lezing over 80 jaar vrijwilligerswerk. Je bent van harte welkom bij het symposium in het Zaantheater!
Lees meer over de activiteiten en het symposium op de site van Humanitas Zaanstreek Waterland.
