Als gedreven vrijwilliger, sociaal verbinder en groot liefhebber van de Wormerveerse geschiedenis is Dick Zwart een zeer bekend gezicht in Wormerveer. Nu hij is gestopt als vrijwilliger, eren we hem graag voor wat hij heeft betekend. In verhalen die hij eerder heeft verteld, komt hij terug: als gids van het verleden, beschermer van herinneringen, en verhalenverteller. Hier is zijn nalatenschap met zes Zaanse Verhalen. Op de foto hieronder wordt Dick Zwart geëerd voor zijn werk.
Je kunt niet alles bewaren, maar wel herinneringen zichtbaar maken
Wortels in wormerveer
In het verhaal 50 jaar Zaanstad/Wormerveer blikt Dick terug op zijn wortels: ‘Ik ben geen Zaanstadter of Zaanstedeling … Ik ben een geboren en getogen Wormerveerder of gladoor. Dat blijf ik tot aan mijn dood.’ De Zaanse Verhalen Hij vertelt over de zorgen rond de gemeentelijke samenvoeging, de identiteit van Wormerveer, en hoe het wijkoverleg in zijn tijd kansen bood om van onderaf mee te denken. De Zaanse Verhalen Hij herinnert zich de renovatie van het Marktplein, en luistervaardig optreden bij gemeentelijke beslissingen. De Zaanse Verhalen
Door het verhaal voel je zijn verbondenheid: hij is een betrokken inwoner die de geschiedenis levend houdt.
Langs paden, gladoren en molens
In Over gladoren, het ‘Haagse’ van het noorden en nog veel meer leidt Dick je langs verdwenen paden, historische straatgezichten en anekdotes. Hij vertelt hoe de bijnaam gladoor ontstond: in de oliemolens was het lawaai zo groot dat werknemers vaak met hun hand tegen het oor spraken: “Hai, wat zeg je?” De Zaanse Verhalen Hij beschrijft hoe het oude Wormerveer eruitzag: de Marktstraat, de Noordersluis, de molens — ze komen weer tot leven als je met zijn verhalen meekijkt. De Zaanse Verhalen
Zijn wandelingen laten mensen anders kijken naar hun bekende omgeving. ‘Als je naar boven kijkt, zie je de panden uit 1870–1910,’ zegt hij, en hij waarschuwt dat vernieuwing vaak ten koste ging van karakter. De Zaanse Verhalen
Gedenktekens die spreken
Bij Gedenkmonument mag niet ondersneeuwen komt zijn betrokkenheid bij de oude begraafplaats van Wormerveer naar voren. Sinds 2004 leidde Dick de vrijwilligers die het terrein adopteerden, onderhouden en bedreigde zerken weer zichtbaar maakten. De Zaanse Verhalen ‘Het gaat me aan het hart dat ik zelf niet meer mee kan helpen… Het lukt niet meer.’ De Zaanse Verhalen En hij vervolgt: ‘Ik hoop dat nieuwe vrijwilligers het van ons overnemen. Anders is al het werk voor niets geweest.’ De Zaanse Verhalen
Dankzij hun werk zijn 70 liggende zerken uit de grond gehaald, gerestaureerd of weer zichtbaar gemaakt. De Zaanse Verhalen De symboliek van het grafveld — taxushaag, zerken, verwijzingen naar vergankelijkheid — werd opnieuw belicht door hun toewijding.
Identiteit Wormerveer
In Hoe historisch Wormerveer tot leven komt duikt Dick in de ontstaansgeschiedenis: hoe Wormerveer ontstond aan de Zaan, de rol van de Noordersluis, de oorspronkelijke kapel, handel via de Zaan. De Zaanse Verhalen Hij legt verbanden met zijn eigen familie: zijn overgrootvader werkte op de cacaomolen van Erve de Jong, later onderdeel van de fabriek aan het Noordeinde — een gebouw dat later gesloopt werd, en waarop hij nu woont. ‘Zo is het verhaal weer rond,’ zegt hij. De Zaanse Verhalen
Hij vertelt over de strijd tussen werk en wonen, over de molens en fabrieken die vlak naast woonwijken lagen, en over de verplaatsing van industrie buiten het woongebied. De Zaanse Verh
Wijken, namen en behoud
In Erfgoed Wormerveer: van fantasieloze bouw tot herinneringen reflecteert Dick op zijn werk bij het wijkoverleg (1986–2002) en de historische vereniging. De Zaanse Verhalen Hij kwam op voor behoud van gevelnamen (zoals Wessanen) en pandelementen, ook toen ontwikkelaars die namen wilden uitwissen. ‘Je kunt niet alles bewaren, maar herinneringen zichtbaar maken,’ zei hij. De Zaanse Verhalen
Hij beschrijft hoe de Marktstraat herbouwd werd, hoe nieuwe projecten ontstonden, en hoe hij zich jarenlang inzette voor behoud van historische structuren. De Zaanse Verhalen Zijn scherpe blik op verandering en vernieuwing toont een mens die balanceert tussen vooruitgang en erfgoed.
De Zaanbocht, de fabriekswand en afscheid
In Zaanbocht is uniek! vertelt Dick hoe hij jarenlang voorzitter was van de Historische Vereniging Wormerveer, en hoe hij zocht naar een opvolger. De Zaanse Verhalen Op hoge leeftijd, heeft hij het stokje neergelegd. ‘Helaas heeft de vereniging nu geen voorzitter meer. Dat doet wel pijn in mijn hart,’ vertelde hij jaren geleden. De Zaanse Verhalen
Hij spreekt vol passie over de fabriekswand aan de overkant van de Zaan: ‘Toen we de vereniging oprichtten zei ik gekscherend: ‘Hou er rekening mee dat die fabriekswand van ons is’. De Zaanse Verhalen Hij herinnert hoe fabriekseigenaren van Wormerveer hun bedrijfswoningen bouwden aan de overkant, en hoe de brug – pas gebouwd in 1889 – een noodzakelijke schakel werd. De Zaanse Verhalen
Het gaat me aan mijn hart dat ik niet meer zelf kan helpen. Ik hoop dat nieuwe vrijwilligers het overnemen.
Nalaten wat blijft
Al deze verhalen laten zien wie Dick Zwart is: historicus, verteller, voorman, beschermer. Hij ontwikkelde wandelingen, organiseerde tentoonstellingen, restaureerde zerken en sprak voor behoud van gebouwen. Hij zorgde dat de stem van Wormerveer bleef klinken.
Hij laat een gemeenschap achter die beter begrijpt waar ze vandaan komt. En hij laat een voorbeeld achter: dat betrokkenheid, geduld en liefde voor je omgeving écht iets kunnen veranderen. We kunnen samen zorgen dat zijn verhalen blijven klinken!